धरान : कोशी प्रदेश सरकारले लिम्बु र मैथिली भाषालाई सरकारी कामकाजको भाषा घोषणा गरेकै साता आज सोमवार धरानमा हाल सरकारी सञ्चार माध्यममा प्रयोग हुँदै आएको मातृभाषाका शब्दहरूको विद्यमान समस्यामा छलफल भएको छ । 
सङ्घीय सरकारको रेडियो नेपाल,नेपाल टेलिभिजन तथा गोरखापत्र, राससको प्रादेशिक प्रसारण र प्रकाशनमा विभिन्न जातिको मातृभाषामा समाचार र कार्यक्रम दिँदै आएको छ ।
रेडियो नेपालको धनकुटा र नेपाल टेलिभिजनको इटहरी स्टेसनबाट मातृभाषा याक्थुङ÷लिम्बुमा समाचार र कार्यक्रम प्रसारण हुँदै आएको छ ।
भाषा आयोगको सिफारिसलाई कार्यान्वयन गर्न कोशी प्रदेश सरकारको आर्थिक वर्ष २०८२/०८३ को नीति तथा कार्यक्रममा लिम्बू र मैथिली भाषालाई सरकारी कामकाजको भाषा बनाउने घोषणा गरिएको छ । 
सरकारी रेडियो, टेलिभिजनमा प्रसारण हुँदै आएको याक्थुङ/लिम्बु भाषाका मौलिक शब्दहरूको प्रयोग बढाउन र खोजी गर्न छलफलका लागि मुन्धुम अध्ययन केन्द्र नेपालले ‘याक्थुङ/लिम्बु भाषामा मौलिक शब्दको खोजी’ विषयक कार्यशाला आयोजना गरेको हो ।   
गोष्ठीमा नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका प्राज्ञ दिलेन्द्र कुरुम्बाङले याक्थुङ/ लिम्बु भाषामा समाचार प्रसारण भए पनि नेपाली भाषाबाट अनुवाद गरिने भएकोले कतिपय शब्दहरू ठ्याक्कै अनुवाद नहुने बताउँदै विशेष गरी विज्ञान, कानुन र संसदीय शब्दहरू नपाइने उल्लेख गरे । 
उनले भने ‘लिम्बु भाषामा मात्र होइन यो समस्या प्रायः सबै मातृभाषाहरूमा पनि छ, उनीहरू भाषामा शब्द नभएका कुरा नेपाली÷अङ्ग्रेजीमा जे प्रयोग हुँदै आएको छ त्यसैलाई उपयोग गर्दैछन् ।’ तर लिम्बु भाषामा नाम, शब्द अनुवादको विकल्प रहेकोले नयाँ शब्दको निर्माण पनि हुने गरेको उनको भनाई छ ।
कुरुम्बाङका अनुसार याक्थुङ/ लिम्बु भाषामा छथरे, पान्थरे, तमरखोले, फेदाप्पे ४ भाषिकाहरू भएकोले शब्द अनुवाद÷नयाँ शब्द निर्माणमा भाषिकाहरूबाट लिइने चलन छ । २०५१ सालमा पहिलो पटक रेडियो नेपालमा समाचार प्रसारण गर्दा सञ्चालकहरूले आफू खुसी शब्द निर्माण गरे ।
उनले भने ‘कसैले नसुनेको नबुझ्ने शब्द निर्माणले भाषालाई कठिन बनाउँदै प्रयोगमा कमी ल्याएर भाषा नै समाप्त गर्न सकछ ।’ भाषा विज्ञानमा आधारित रहेर आधिकारिक प्राज्ञिक निकायले बनाउने शब्द मात्र मान्य हुने उनको भनाई छ ।
जथाभाबी शब्द निर्माण गर्दा जसको लागि मातृभाषा प्रसारण गरिएको हो उनीहरूले नै नबुझ्ने उनले बताए । नेपालमा गरिएको एक सर्वेक्षणमा रेडियोका भाषा ३० प्रतिशत श्रोताले मात्र बुझ्ने र पत्रिकाको भाषा बुझ्ने ७० प्रतिशत मात्र पाइएको उदाहरण उनले उल्लेख गरे ।
उनले भने ‘मातृभाषामा नभएको शब्द आफै बनाउने तथा सबै आफ्नै बनाउने सोच अतिवादी सोच हुन्छ ।’ नयाँ आविष्कार भएका, विज्ञानका शब्दहरू प्रचलित रूपमा प्रयोग गर्दा उपयुक्त हुने बताउँदै उनले ‘मोबाइल’ नाम÷शब्दलाई अनुवाद गर्दा के गर्ने ? कस्ले बुझ्ने प्रश्न गरे ।
उनले सञ्चार माध्यममा प्रयोग हुने लिम्बु भाषामा एक रुपता नभएकोमा चिन्ता प्रकट गरे । नेपाल टेलिभिजन इटहरीकी लिम्बु भाषाको समाचार तथा कार्यक्रम बिनु चेम्जोङले गोष्ठीमा कार्यपत्र प्रस्तुत गरेकी थिइन् । उनले याक्थुङ/ लिम्बु भाषामा कतिपय शब्दहरू नहुँदा र अनुवाद गरेर प्रस्तुत गर्दा नबुझ्ने समस्याको सामना गर्दै आएको बताइन् ।
उनले उदाहरण दिदैं भनिन् ‘शून्य समय,अख्तियारी,अधिनायकवाद जस्ता शब्द लिम्बु शव्दकोषमा पाइन्न कोषमा नभएका शब्दहरूलाई कसरी लिम्बु भाषामा भन्ने समस्या छ ।’ उनले नयाँ शब्द बाउँदा भाषा विज्ञ सम्मत हुन्छ हुन्न भन्न समस्या पनि विद्यमान रहेको बताइन् ।
नेवारी भाषामा भने शव्दकोषमा नभएका त्यस्ता शब्द नेपालीमा प्रयोग हुँदै आएका उहीँ प्रयोग गरिएको पाइने बताइन् । याक्थुङ/ लिम्बु भाषाको ४ भाषिकाहरूमा रहेका शब्दहरूबाट पर्यायवाची शब्द खोज्न कार्यशाला गोष्ठी आयोजना गरिएको उनको भनाई थियो ।
मुन्धुम अध्ययन केन्द्रका अध्यक्ष उपप्राध्यापक हर्क सुब्बा इजमको सभापतित्वमा भएको कार्यशाला गोष्ठीमा ताप्लेजुङ,पाँचथर, तेह्रथुम, इलाम, झापा, मोरङ, सुनसरीका भाषा क्षेत्रका अगुवाहरू,फेदाङमा, याबा, साम्बाहरु सहभागी थिए ।
केन्द्रका उपाध्यक्ष नेत्र साउदेनले गोष्ठीको विषयवस्तुमा प्रकाश पारेका थिए ।
mundhum1