वराहक्षेत्र : आज श्रावण महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीया तिथि प्रेमको प्रतीक समेत मानिने वराह भगवान् वराह जयन्ती (वराह भगवानको प्राकट्य उत्सव) को वराह भगवान् विराजमान हुनुभएको स्थान सुनसरीको वराहक्षेत्र धाममा विशेष पूजा अर्चना गरी मनाइने छ।
श्रावण महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीया तिथिका दिनलाई भगवान् वराहको जन्मोत्सव अर्थात् प्राकट्य उत्सवको रूपमा मनाउने परम्परा रहेको छ ।
वराह जयन्तीको अवसरमा वराहक्षेत्र नगरपालिका वडा नं. १ स्थित मन्दिरमा विशेष पुर्जा आराधना गरिने छ। आइतबार बिहान जयन्तीको दिन मङल यात्रा उत्सव,  प्रातः कालिन भगवानको स्नान यात्रा,दुग्ध अविशेक पछि विशेष पूजा अर्चना गरिने छ ।
मन्दिरमा गीता पाठ, बराह चरित्र पाठ, बराह भगवानको अर्चना गरेर विशेष पूजा गरेर भगवान् बराहको जन्मउत्सव मनाइने गरिएको छ ।
प्रेमको प्रतीक समेत मानिने भगवान् बराहको जन्म जयन्तीको दिन भगवान् बराहको नाममा व्रत बस्ने, अर्चना गर्ने प्रचलन समेत रहेको छ । प्राचीन पूर्वीय संस्कृति तथा परम्परा अनुसार वराहक्षेत्र धाममा रहेको बराह भगवान् विष्णुका १० अवतार मध्ये तेस्रो अवतार हुन् । सत्य युगमा डुब्न लागेको पृथ्वीलाई भगवान् बराहले जंङ्गलि जनावरको रूप बँदेलको भेषमा रक्षा गरी संसारभरका प्राणीहरूको रक्षा गरी संसारलाई स्थायित्व दिएको शास्त्रमा उल्लेख रहेको छ ।
सोही किंवदन्तीलाई आधार मानेर भगवान् वराह तथा वराहक्षेत्र धामलाई संसारको पहिलो धामको रूपमा व्याख्या गर्ने गरिएको छ । 
भगवान् विष्णु १० अवतार मध्ये पहिलो अवतार मत्स्य अर्थात् माछा दोस्रो अवतार कूर्म अर्थात् कछुवा, तेस्रो अवतार भगवान् बराह हुन् । त्यस्तै चौथो अवतार नृसिंह, पाँचौँ अवतार वामन, छैटौँ अवतार परशुराम, सातौँ अवतार भगवान् राम, आठौँ अवतार कृष्ण, नवौँ अवतार भगवान् बुद्ध र दशौँ अवतार कल्की रहेको वराहक्षेत्र मन्दिरका मुख्य पुजारी किरण भण्डारीले जानकारी दिए ।
नेपालका ऐतिहासिक महत्त्व बोकेको क्षेत्र मध्ये वराहक्षेत्र धाम पनि एक हो । जहाँ १५ सय वर्ष अगाडिमा दैविक मूर्तिहरू रहेका छन्। सुनसरी जिल्लाको वराहक्षेत्र नगरपालिकामा रहेको सो क्षेत्र नेपाल र नेपालीहरूको सम्पत्तिको रूपमा रहेको वराहक्षेत्र मन्दिर गुठी व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष भक्तबहादुर श्रेष्ठ बत्ताउँछन् ।
नेपालका सुन्दर धार्मिक र पर्यटक स्थल मध्ये वराहक्षेत्र पनि एक उत्कृष्ट क्षेत्रको रूपमा पर्छ वराहक्षेत्र सुनसरी जिल्लाको मात्र नभएर नेपालकै सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण र प्रख्यात तीर्थस्थल हो ।
ब्रह्म पुराण वराह पुराण र स्कन्दपुराण लगायतका पुराणहरू र महाभारत महाकाव्यमा समेत उल्लेखित गरिएको तथा महिमा गाइएको यो स्थान नेपालको सबैभन्दा पुरानो चार धाम मध्येको एक देवस्थल रूपमा भगवान् वराहको वास स्थल वराहक्षेत्र मन्दिर रहेको  वराहक्षेत्र मन्दिर गुठी व्यवस्थापन समितिका कोषाध्यक्ष रवि कुमार श्रेष्ठको भनाई छ ।
वराहक्षेत्र मन्दिर गुठी व्यवस्थापन समितिका उपाध्यक्ष राजु घिमिरेका अनुसार वराहक्षेत्र मन्दिर क्षेत्रमा वराहको मूर्ति सहित लक्ष्मी, पाञ्चायन, गुरु वराह, सूर्य वराह, कोका वराह र नागेश्वर लगायतका ९ वटा मन्दिर र थुप्रै धर्मशाला छन् । त्यहाँ आजभन्दा करिब १५ सय वर्ष अगाडि देखिका मूर्तिहरू रहेका छन् । 
धार्मिक पर्यटनका दृष्टिले यसको ख्याति टाढा टाढा सम्म फैलिएको छ । पूर्वी नेपालमा वराहक्षेत्रलाई केन्द्र बिन्दु बनाएर धार्मिक पर्यटनको विकास गर्न सकिन्छ । वराहक्षेत्रलाई छेउको कोसी नदी जलक्रीडा र नौकाशय गर्न चाहने मानिसहरूका लागि निकै महत्त्वपूर्ण छ ।
मन्दिर क्षेत्रको विकास र प्रबद्बनकालागि नगरपालिले गुरु योजना नै बनाएर लागि परेको नगर प्रमुख रमेश कार्कीको भनाई छ । नगरपालिकाले वराहक्षेत्र मन्दिरको विकास र पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न सरसफाई,पर्यटन मैत्री क्रियाकलाप , संरचनाको निर्माण , सौन्दर्यीकरणको काम गरी रहेको नगर प्रमुख कार्की बत्ताउँछन् ।
मन्दिर क्षेत्र सरसफाई, बस पार्क स्तरीय  लगाएका कामहरू पालिका र प्रदेश तथा सङ्घीय सरकारसँग सहयोग लिएर काम गरिरहेको नगर प्रमुख कार्की बत्ताउँछन् ।